Bir yılı aşkın müddettir devam eden pandemiyle birlikte gerek koronavirüs gerek aşılar ve gerekse mutasyonlarla ilgili akıllarda pek çok soru işareti var. Bu virüs laboratuvarda mı üretildi? Biyo-ekonomik bir savaş senaryosu mu? Neler amaçlanıyor olabilir? Kuş ve domuz gribinden farkı nedir?
Salgın ne vakit biter? Onkolog Dr. Yavuz Dizdar, ‘Olmak Ya da Olmamak’ isimli yeni kitabında tüm bu soruların karşılığını yaşadığı tecrübelerle, yaptığı araştırmalarla ve öngörüleriyle açıklıyor. Dizdar ile hem bu süreçte neler yaptığını hem de kitabını konuştuk…
BİR TERTİPTEN BAŞKASINA GEÇİŞ HEDEFLENİYOR
– Geçtiğimiz yıl koronavirüsü hafife almakla eleştirildiniz. Bakış açınızda bir değişiklik oldu mu?
Oldu demeyi çok isterdim fakat olmadı… Ben koronavirüsü hafife almadım, bize anlatılan senaryoyu yani yarasa çorbasından bulaşma anlatımını komik buldum, hala da gülüyorum. Ancak sonra süreci izleyince, art plandaki temasları okuyunca bana bir vakitler anlatılanların bu kere hakikaten uygulamaya konduğunu anladım. Bunun temel kanıtı de bu virüse birebir benzeri bir yapay virüsü anlatan bilimsel makaledir, üstelik çalışmayı yapanların ortasında Wuhan Viroloji Enstitüsü de var. Yani bu sefer ciddiler, evvelki salgın ihbarları bir yere kadar canlı tutulsa da Covid-19’un dünyadaki değişikliklerin kalıcı olması hedefiyle ortaya çıkarılmış olduğu açıklık kazandı. Bu yalnızca bir sağlık ya da aşı sıkıntısı değil, bir tertipten başkasına geçiş hedefleniyor, gerek ekonomik gerekse sosyolojik çok fazla sonucu olacak.
İşin makus yanı virüsün de laboratuvardan bir defa çıkması cinin şişeden bir kere çıktıktan sonra bir daha içine tıkılamaması üzeredir. Her bir bulaşmada mutasyon mümkünlüğü olan bir süreci başlatıyorsunuz, planlama yapıldıysa bile “en az, en çok” diye varsaydığınız olasılıkları aşma ihtimaliniz elbette var. Sayılara baktığınızda sürecin başından bu yana 40 bin can kaybı var, 14 aylık bir periyottan bahsediyoruz lakin öte yandan da kanserden ülkemizde her yıl 80 binin üzerinde can kaybı var ve daima artıyor. Sorun can kaybıysa öteki alanlardaki duyarsızlaşma hali Covid-19 için de gerçekleşti. Bu hastalığın kanserden ana farkı “bulaşıcılık” kavramı lakin beri yandan da hayatı sürdürmek zorundasınız, yüzünüzde ister istemez acı bir tebessüm beliriyor.
KARDEŞ KARDEŞ YAŞAMAYI ÖĞRENECEĞİZ
– ‘Olmak ya da Olmamak’ değişik bir kitap olmuş… İsmi aşı kararsızlığı üzere algılanabiliyor. Meğer içeriği çok farklı…
Evet, benim aşı karşıtlığımın olmadığını herkes en başından beri biliyor, kitap aşıları anlatmıyor, pandemi olarak isimlendirilen sürecin nasıl ortaya çıktığını ve art planının nasıl kurgulanabileceğini irdeliyor. Bugüne kadar öngörülerimin dışında bir gelişme olmadı. Laboratuvar eseri virüs siz ne kadar tedbir alırsanız alın dalgalanmalar biçiminde bir seyir izliyor, hatta siz tedbirleri artırdıkça tablonun düzeleceği varsayımına gidiyorsunuz fakat görünen o ki dinamik farklı. Eninde sonunda gelinen yer ise açık, Youtube’a son yüklediğim görüntünün üzerinden neredeyse bir yıl geçti, “biz bununla kardeş kardeş yaşamayı öğreneceğiz” diye bitirmiştim, o denli de oldu.
BİLHASSA HASAR BIRAKMAK İÇİN PLANLANMIŞ Yavuz Dizdar, “Koronavirüs kuş gribi ya da domuz gribi üzere gerçek bir virüs lakin bilhassa hasar bırakmak için planlanmış görünüyor” dedi.
YAŞADIKLARIMIZI YILLAR EVVEL GÖRDÜM
– Kitabınızda 2009’dan beri evvelden ihtarları yapılmış, pek çok salgın yaşadığımızı hatırlatıyorsunuz… Mısır örneği de çok ilginç…
Evet, bu sürecin başı aslında 2000’lerin başına kadar gidiyor, ben 2009’da Mısır toplantısına gazeteci olarak davet edildim, sürece o vakit girdiğimde bugünkü bakış açım yoktu. Bizi bir salona topladılar, bu türlü bir pandemi tablosunu anlattılar ve aşının gerekli olduğunu, hatta vaktinde sipariş edilmesi gerektiğini vurguladılar. Bir yıl sonra kuş gribi, birkaç yıl sonra domuz gribi geldi. Kuş gribi aslında insanlara bulaşmıyordu lakin bir mutasyon mümkünlüğünü o vakit da vurguladılar.
SALGIN FİKRİNİN DEVAM ETMESİ İSTENİYOR
– Koronavirüsten evvelki birinci pandemi tecrübenizden de bahsediyorsunuz. Bunu biraz anlatır mısınız?
O salgın da grip virüsüne akraba virüslerden biriyle idi, domuz gribi ismi verildi ve aslında o vakit da toplumda bu algıyı yarattı. Medya daima yeni olayların ortaya çıktığı haberlerini veriyordu ve beşerler acillerin önünde kuyruk oluşturmuştu. Lakin Mikrobiyoloji Anabilim Kısmı’ndan mümkün kuşkulu kan örneklerinin neredeyse hepsinin müspet çıktığını öğrendim yani herkes virüsle karşılaşmış lakin hasar oluşmamıştı. Bu salgında ise bu bilgilerden yoksunuz ve öğrenmek de istemiyoruz, yani hastalığın kaç bireye bulaşmış olduğu bilinmiyor, hasebiyle anlaşılan şu, salgın niyetinin devam etmesi isteniyor.
VİRÜSÜN BİYOLOJİK SİLAH OLDUĞUNU SÖYLEMEK MÜMKÜN
– Pandemi için ‘iyi planlanmış bir salgın’ tanımlaması yapıyorsunuz. Bunu neye dayandırıyorsunuz?
‘GÜÇLÜ’ DEĞİL ‘ESNEK’ BİR BAĞIŞIKLIK DEĞERLİ
– SARS-CoV-2’nin kuş ya da domuz gribinden farkı nedir?
Kuş ve domuz gribi ismi üzerinde bir grip çeşidi, Influenza virüsleri tarafından meydana getiriliyor. Her ikisinin de hayvanlardan insanlara bulaştığı gösterilemedi, domuz gribinin beşerden beşere bulaştığı kabul edildi. Ancak bu iki salgın toplumun algısının nasıl işlediğini anlamak açısından etap oluşturdu, gerçekten baktığınızda ülkemizde geçen sene de domuz gribine bağlı can kaybı bildirilmiş. SARS-CoV-2 ise Corona ailesinden üretilmiş bir virüs, bunun bulaşma ve mutasyon geçirme suratı daha fazla.
Virüsün temel enteresan özelliği ise bağlandığı molekülün bedende yaygın olması, öteki grip virüsleri teneffüs sistemine mahsusken bu damar yatağı, hudut sistemi ya da üreme sistemi hücrelerine de bağlanabiliyor. Bulaşanların yüzde 99’u hastalık belirtisi göstermiyor ancak geriye kalanlarda kendini çok tepkiyle gösteren bir süreci tetikliyor. Bunu aslında virüsün kendisi yapmıyor, kişinin dokularının tepkisi, o yüzden güçlü değil, “esnek” bir bağışıklık sistemi vurgusunu bilhassa yapıyorum. Bu süratle bulaşan bir virüsten korunma mümkünlüğü çok yüksek değil lakin esnekseniz, yani daha evvel de hafif hafif, hastalık yapmayacak seviyede karşılaştıysanız bir sorun oluşturmuyor.
CEP TELEFONU OLANLAR ZATİ ÇİPLİ
– Pandemiyle ilgili birçok komplo teorisi var. Sizce ne amaçlanıyor olabilir?
Neyin amaçlandığı şimdi açıklığa kavuşmadı, birden fazla teoriyi çarçabuk sayabilirim. Evvel düzgün niyetli teori, global iklim krizi bize anlatılan ötesine çoktan geçti ve dünyanın bir müddetliğine durdurulması kaide oldu, bu durumda virüsün yayılma mümkünlüğünü tehlike olarak kabul ederseniz karbon ayak izi denen sorunu da yavaşlatırsınız. Hakikaten pandeminin ortaya çıkışı Paris İklim Mutabakatı’na da paralel bir seyir izliyor, uçuşların azalmasının bile en azından ozon katmanının yenilenmesine olumlu katkısı olacaktır.
Ortaya çıkan krizin elbette ekonomik boyutu var, pek çok ülke için sürdürülebilir değil lakin beri yandan dünyada dolanımda olan karşılıksız paranın geri emilmesine de yer hazırladı. Meğer pandemi üzere harika bir şart bu ekonomik balonu patlamadan denetimli olarak söndürebilir. Başka mümkünlük dünya nüfusunun azaltılması kanısını de toptan reddedemiyorum, zira salgının başından beri daima yüz milyonlarca can kaybından bahsedildi. Beşerler garip biçimde çiplenme kanısına takıldı, halbuki cep telefonu olan herkes bir yerde çiplenmiş demektir, sistem ilginizi, hareketlerinizi, paylaşımlarınızı ölçebiliyor.
SONU OLMAYAN BİR SÜREÇ YAŞIYORUZ
– Bu salgın nasıl biter? COVID-20,COVID-21 üzere yenileri gelir mi?
Şu anki durumda bu salgın bitmeyecek görünüyor, mutasyonları işin içine katarsanız sonu muhakkak olmayan bir süreci yaşıyoruz. Sağlıklı bireylerde kesitsel tarama yapsanız tahminen de nüfusun büyük kısmı aslında geçirdi, yani toplum bağışıklığı kazanılmış bile olabilir. Burada şu soru yanıtlanmalı, medya transferini durdursak biz bu hastalığın varlığını hissedebilir miyiz, aslına bakarsanız çoğunlukla hissedilir görünmüyor, seyrek olarak şiddetlenmeyi algılar hale geliyoruz. Gerçekten birebir aileden birkaç kişinin kanserden kaybedilmiş olması nasıl yadırganmaz hale geldiyse toplum buna da alışıyor. O vakit “ne vakit isterlerse o vakit bitecek” demek dışında cevap bulamıyorum, birilerinin aklındaki amaç gerçekleşene kadar dünya bunu yaşamaya devam edecek.
PANDEMİ BENİ TEĞET GEÇTİ
– Hocam pandemi sizi nasıl etkiledi, neler deneyimlediniz?
Pandemi üzere devirler fevkalâde şartları beraberinde getirir lakin beni teğet geçti desem çok da yanlış olmaz. Zira esasen yaşadığım şartlar ortalama birine nazaran harika sayılabilir. Bu nedenle meskende geçirilen müddetin artması dışında günlük hayatımda bir değişiklik olmadı. Konutta de olsam olabildiğince erken kalkıyorum, mesken işi sıkıntısı de olmayınca kendimi pandemi konusunda okumaya ve dinamiğini anlamaya verdim.
– Günleriniz nasıl geçiyor?
Günlük tempomda bir değişiklik yok, erken kalk ve hastaneye git, gelenlerle ilgilen, çıkışta ise artık meskene dönmek dışında seçenek yok. Zoom gibisi mecralar üzerinden tıp fakültesi öğrencilerine erişim bahtı buldum, onlara tıpta gerçekleşmekte olan değişiklikten bahsettim. Birinci pandemi kapanmalarında etkilenmiştim, bugünlerde ise yazma faaliyetini geri kazandım, hasebiyle kitaplar hazırlanması da imkanlı hale geldi.
– Koronavirüsten nasıl korunuyorsunuz?
Salgından korunmak için önerilen kurallara uymak dışında ek bir tedbir almadım, dışarıdayken mecburen maske ancak kolonya, dezenfektan üzere yaklaşımların ek bir katkısı olmadığını başında da biliyordum, meskene gelince ellerimi ve yüzümü yıkamak dışında özel bir yaklaşımım yok. Seyahat sırasında zati toplu taşımayı kullanıyorum, bunu risk olarak algılamak şöyle dursun sistemli aşılanmanın da bir tekniği olarak benimsedim. Söylendiği kadar bulaşıcı ve değişken bir virüs kelam mevzusuysa aslında bundan korunarak uzak duramazsınız, aksine denetimli olarak temas etmelisiniz, toplu taşıma bunun için çok uygun.
Beşerler zati kurallara gereğince uyuyor, ben de uyuyorum, buna karşın temas kelam hususuysa bunun üstesinden gelecek bağışıklık sistemi için güçten çok esneklik kıymetlidir. Yani siz bedeninizi bağışıklık sistemini güçlendirecek biçimde destek ediyor ancak buna karşılık çok korunuyorsanız birinci müsabakada tekrar önemli sorun yaşarsınız, zira esnek değilsiniz. Meğer vücudunuza uygun bakıp olabildiğince korunursanız bu toplumsal bağışıklık için de en gerçek yaklaşım olur. Beslenme açısından da ek bir tedbir almadım, tencere yemeklerine devam ettim, destek almak üzere bir yol da seçmedim. Soğuk havalar da geçince genellikle salata yüklü bir beslenme tertibi kurdum. Ayrılmaz bileşen soğan ve sarımsak, bedenin korunabilmek için bilhassa bunlara gereksinimi var.
Kaynak: Sözcü