Çağın hastalığı unutkanlık yaygın bir sorun. Üstelik yalnızca ileri yaştakileri değil gençlerde de görülüyor. Öte yandan Covid-19’u atlatan kişilerde de sık ortaya çıkan bir şikayet. Pekala unutkanlık ne vakit süreksiz, ne vakit kalıcıdır? Ortalarında ne üzere farklar var? Bu farkları ayırt etmek mümkün müdür?
Prof. Derya Uludüz
İşte Nöroloji Uzmanı Prof. Derya Uludüz’ün bu sorularıma yanıtları…
BİR ÇOK NEDENİ VARDIR
Unutkanlığa neden olabilecek birçok faktör vardır. İlaçlar, baş travması, gerilim, anksiyete, depresyon, alkol, B12 vitamini eksikliği, susuzluk yahut yetersiz çalışan bir tiroid bezi bu meseleye yol açabilir. Lakin bunlar süreksiz unutkanlıklardır. Denetim altına alındıklarında unutkanlık düzelir. Demans hastalığı yani bunama bilişsel fonksiyonların bozulmasıdır. Hastalıkta geriye dönüş yoktur, hasar kalıcıdır ve daima daha da kötüleşir. Birçok tipi vardır. En sık görülen tipi ise Alzheimer’dır.
BU IPUÇLARINA DIKKAT!
Süreksiz unutkanlık ile demans unutkanlığı çeşitli ipuçlarıyla ayırt edilebilir. İşte ortadaki farklar…
1- Süreksiz unutkanlık, her vakit yaptığınız eylemleri yapma marifetinizi etkilemez. Arabanın anahtarlarını, toplantı tarihini vs. unutabilirsiniz ancak faturaları nasıl yatıracağınızı, arabayı nasıl süreceğinizi, bulaşıkları nasıl yıkayacağınızı unutmazsınız. Demans ise gündelik maharetlerde önemli problemlere neden olur. Yemek pişirme, paklık yapma, fatura yatırma üzere en kolay işleri bile yapmada zorlanırsınız.
2- Süreksiz unutkanlık, karar verme becerilerinizi, toplumsal normlara uymayı, doğuştan gelen sağduyunuzu ve hayattan edindiğiniz tecrübeleri etkilemez. Yargı ve karar verme yeteneğiniz her zaman olduğu üzeredir. Demans ise hafıza, lisan, muhakeme ve soyut düşünme üzere iki yahut daha fazla entelektüel maharette kalıcı, engelleyici bir düşüşe neden olur.
3- Süreksiz unutkanlıkta isimleri, yerleri, detayları kaçırabilseniz de olayları hatırlayabilir ve tanım edebilirsiniz. Demansta, unutulan durumlar hatırlanamaz yahut açıklanamaz. Kişi, sırf özel olarak sorulduğunda bellek sorunlarından şikayet eder ve bellek kaybının fark edilebilir olduğu durumları hatırlayamaz.
4- Süreksiz unutkanlıkta daima kullanmadığınız yolları hatırlamak için duraklayabilir, şaşırabilirsiniz. Demansta, tanıdığınız, daima kullandığınız yerlerde tarafınızı şaşırırsınız ve etrafta birine sorsanız da, GPS kullansanız da yönergeleri takip etmekte eza yaşarsınız.
5- Süreksiz unutkanlıkta gerçek kelimeyi bulmada zorluk yaşayabilir, dilimin ucunda diyebilir ancak konuşmada zahmet çekmezsiniz. Demansta, sözler sıklıkla unutulur, yanlış kullanılır yahut karıştırılır. Birebir konuşmada cümleler ve öyküler tekrar tekrar anlatılır.
6- Süreksiz unutkanlıkta, hangi gün olduğunu unutur ve daha sonra hatırlayabilirsiniz. Demansta tarihin mevsimin yahut yılın bile izi kaybedilebilir.
7- Süreksiz unutkanlıkta vakit zaman çok kullanmadığınız, dikkatsizce yerleştirdiğiniz ya da özel bir yere sakladığınız eşyaların yerlerini unutabilirsiniz. Demansta, daima kullanılan ya da yıllardır yeri belirli olan eşyaları sık sık yanlış yere yerleştirir ve bulamazsınız.
8- Süreksiz unutkanlıkta, kişilik ve ruh hali değişiklikleri pek görülmez. Demansta, ani ruh hali değişiklikleri olur, depresif ruh hali ve sonluluk yaygınlaşabilir.
9- Süreksiz unutkanlıkta, görme duyunuzda bir kayıp olmaz mesela olağan göz bozuklukları yaşa bağlı katarakt yaşasanız da açıklanamayan bir duyu bozukluğu olmaz. Demansta, uzaklık, renk yahut algılama üzere görme becerilerinizde ile ilgili ciddi meseleleriniz olur.
10- Süreksiz unutkanlıkta, bazen işten, aileden ve toplumsal taleplerden bıkarsınız. Demansta, sevdiğiniz hobilere, buluşmalara ayak uyduramazsınız. Yaşadığınız değişiklikler nedeniyle diğerleriyle vakit geçirmemeye çalışırsınız.
Kaynak: Sözcü